قرن هاست که قارچ ها به عنوان مکمل های غذایی و سلامتی مورد توجه انسان ها بوده اند. آنها سرشار از فیبر غذایی، اسیدهای آمینه ضروری، مواد معدنی و بسیاری از ترکیبات زیست فعال هستند. امروزه تاثیر قارچ های دارویی روی بیماری های خودایمنی مورد توجه قرار گرفته است.
قارچ ها حاوی ترکیبات تنظیم کننده ایمنی متنوعی مانند ترپن ها و ترپنوئیدها، لکتین ها، پروتئین های تعدیل کننده ایمنی قارچی (FIPs) و پلی ساکاریدها هستند. توزیع این ترکیبات در بین گونههای قارچ متفاوت است و فعالیتهای تعدیل ایمنی قوی آنها بسته به ساختار هسته و تغییرات شیمیایی ترکیب متفاوت است. در مقاله ما وضعیت فعلی مطالعات بالینی در مورد خواص تعدیلکننده ایمنی قارچ های دارویی را بررسی میکنیم. مکانیسمهای بالقوه برای فعالیتهای آنها هم در شرایط in vitro و هم in vivo خلاصه شده اند. قارچ های دارویی شانس واقعی بهبود را در طول درمان ارائه می دهند.
بیماری های خودایمنی چیست؟
در یک بیماری خودایمنی، واکنش های ایمنی بیش از حد به بافت ها یا اندام های خود بدن حمله کرده و به آن آسیب می زند. بیماری های خودایمنی در کشورهای صنعتی و در گروه شایع ترین بیماری ها رتبه سوم را دارد. بیماری های خودایمنی می تواند منجر به کاهش شدید کیفیت زندگی روزمره شود. به صورت کلی بیماری های خودایمنی در دسته قرار می گیرند:
- بیماری های خودایمنی سیستمیک
- بیماری خودایمنی موضعی
بیماری های خودایمنی سیستمیک
” بیماری های خودایمنی سیستمیک” بر اندام های مختلف تأثیر می گذارد. به عنوان مثال، این بیماری ها شامل بیماری هایی مانند روماتیسم، لوپوس اریتماتوز یا اسکلرودرمی است.
بیماری خودایمنی موضعی
از سوی دیگر، در “بیماری خودایمنی موضعی”، یک بافت یا اندام منفرد تحت تأثیر قرار می گیرد، اگرچه عواقب آن می تواند کل بدن را نیز تحت تأثیر قرار دهد. به عنوان مثال می توان به دیابت نوع 1، تیروئیدیت هاشیموتو، بیماری های التهابی روده، کولیت اولسراتیو و بیماری کرون، مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا هپاتیت خود ایمنی اشاره کرد.
داروهای بیماری خودایمنی
برای درمان بیماری های خودایمنی از تعدیل کننده های ایمنی استفاده می شود. تعدیلکنندههای ایمنی معمولاً به سه دسته طبقهبندی میشوند:
- سرکوبکنندههای ایمنی
- محرکهای ایمنی
- و کمککنندههای ایمنی.
سهم بازار این داروها در چند سال گذشته به دلیل کاربردهای پزشکی گسترده برای بیمارانی که نیاز به تعدیل سیستم ایمنی بدن انسان دارند، به سرعت افزایش یافته است. تعدیل سیستم ایمنی معمولاً به عنوان داروی پیشگیری کننده برای تعداد فزاینده ای از افراد سالم نیز استفاده می شود. در حالی که بیشتر تعدیل کننده های ایمنی ترکیبات مصنوعی یا نیمه مصنوعی هستند، علاقه فزاینده ای به تعدیل کننده های ایمنی طبیعی وجود دارد.
داروهای گیاهی بیماری خودایمنی در برابر داروهای شیمیایی
بسیاری از داروهای شیمیایی که در حال حاضر برای درمان بیماری های خودایمنی مورد استفاده قرار میگیرند، دارای عوارض جانبی منفی هستند اما در مقابل سهم بازار تعدیلکنندههای ایمنی طبیعی با نرخ رشد سالانه 8.6% به سرعت در حال افزایش است. چرا که بسیاری از ترکیبات گیاهی و طبیعی توانسته اند بدون عوارض جانبی اثرات قابل توجه تعدیل کننده ایمنی و سلامت کلی را برای انسان نشان دهند. این محصولات گیاهی با اثرات دارویی و سودمند بالقوه به طور فزاینده ای به عنوان محصولاتی ایمن تر از ترکیبات مصنوعی توسط عموم مردم مورد استقبال قرار می گیرند.
قارچ های دارویی، تعدیل کننده های بدون عوارض
قارچ های دارویی منبع مهمی از تعدیل کننده های ایمنی گیاهی هستند. نحوه تاثیر قارچ های دارویی روی بیماری های خودایمنی به اجزای بسیاری نسبت داده شده است. مانند مواد معدنی، اسیدهای آمینه ضروری، فیبر غذایی، پروتئین ها، پلی ساکاریدها، لیپوپلی ساکاریدها، گلیکوپروتئین ها و متابولیت های ثانویه. در این میان، برخی از ترکیبات آلی پیچیده قارچ های دارویی دارای اثرات تعدیل کننده ایمنی هستند.
تاثیر قارچ های دارویی روی بیماری های خودایمنی
بسیاری از نتایج مطالعات تاکنون توانستهاند اثر مثبت قارچهای دارویی را روی بیماری های خودایمنی نشان دهند. به لطف ترکیب ارزشمندی از مواد مؤثر، قارچ های دارویی می توانند بر علل مختلف بیماری های خود ایمنی تأثیر بگذارند. بتا گلوکان ها که برای سیستم ایمنی بسیار مهم هستند، از قوی ترین تعدیل کننده های ایمنی هستند که طبیعت ارائه کرده است. از طریق تأثیر آنها، عدم تعادل سیستم ایمنی را می توان متعادل و تنظیم کرد.
کدام قارچ ها برای بیماری های خودایمنی مفید هستند؟
گونه ها زیر اثرات تعدیل کننده ایمنی از خود نشان داده اند:
- Agaricus, Albatrellus, Antrodia, Calvatia, Clitocybe, Cordyceps, Flammulina, Fomes, Funlia, Ganoderma, Inocybe, Inonotus, Lactarius, Phellinus, Pleurotus, Russula, Schizophyllum, Suillus, Trametes, and Xerocomus
Agaricus blazei murrill (ABM) ، قارچ بومی برزیل
بالاترین غلظت بتا گلوکان در Agaricus blazei murrill (ABM) یافت شده است. بنابراین این قارچ جایگاه ویژه ای در درمان بیماری های خودایمنی دارد. استفاده از آن در ترکیب با سایر قارچ ها بسته به بیماری مفید است. به دلیل محافظت از سلول های جزایری تولید کننده انسولین پانکراس، به ویژه برای استفاده در دیابت نوع 1 مناسب است.
تاثیر گانودرما روی بیماری های خودایمنی
یکی دیگر از قارچ های مهم در درمان بیماری های خودایمنی گانودرما است. از ویژگی های بارز گانودرما تری ترپن های متنوع است که اثرات ضد التهابی آن بارها در مطالعات ثابت شده است. فرآیندهای التهابی مزمن منجر به تخریب بافت و اختلال در عملکرد اندام می شود. نمونه ای از این التهاب تیروئید نوع هاشیموتو است. گانودرما به ویژه برای درمان آن مناسب است. بدن بارده و هاگ این قارچ به ویژه غنی از تری ترپن است و سبب شده گانودرما روی بیماری های خودایمنی موثر باشد.
هنگام خرید گانودرما باید توجه کنید که علاوه بر بدن میوه، باید هاگ (اسپور) نیز داشته باشد. این تنها راه برای دستیابی به یک اثر ضد التهابی خوب است. گانودرما همراه با سایر قارچ ها استرس اکسیداتیو را که در التهاب شایع است کاهش می دهد. از جمله آنزیم های موجود در قارچ ها این اثر را به آنها می دهد. گانودرما همچنین به دلیل خواص سم زدایی آن شناخته شده است.
آلاینده های محیطی و داروها از جمله محرک های شناخته شده فرآیندهای خودایمنی هستند. گانودرما به ویژه کبد را تقویت می کند و به دفع سموم از طریق کبد و روده کمک می کند. قارچ های دارویی نیز عموماً به دلیل اثرات سم زدایی شناخته شده اند. آنها اندامهای دفعی ما (مانند کبد، کلیهها و لنف) را تحریک میکنند و بدن را از استرس خلاص میکنند.
پلی ساکاریدهای اصلی تعدیل کننده ایمنی گانودرما و اثرات آن:
قارچ گانودرما لوسیدوم |
دیگر ترکیبات فعال Ganoderan، Heteroglycan، Mannoglucan، Glycopeptide |
اثر تعدیل کننده ایمنی تولید TNF-α، IL-1، IFN-γ، NF-kB فعال شده را تحریک می کند. |
لکتین های اصلی تعدیل کننده ایمنی گانودرما:
قارچ گانودرما | لکتین | اثر تعدیل کننده ایمنی: تحریک میتوژنیک سلول های طحال موش و مهار تکثیر سلول های L1210، M1، HepG2 |
پروتئین های اصلی تعدیل کننده ایمنی قارچ (FIPs) در گانودرما:
FIP-glu2 (LZ-9) | گانودرما لوسیدوم | فعال کردن ماکروفاژهای THP-1 و القای رونویسی سیتوکین های پیش التهابی |
FIP-glu1 (LZ-8) | گانودرما لوسیدوم | اثر تعدیل کننده ایمنی : تقویت رونویسی IL-2، IL-3، IL-4، IFN-g، TNF-α |
ترپن ها و ترپنوئیدهای تعدیل کننده ایمنی اصلی قارچ گانودرما برای بیماری های خودایمنی:
گانودرما لوسیدوم | lucialdehydes B، C، گانودرمانوندیول، گانودرمانونول، گانودریک اسید DM، گانودریک اسید X | مهار تکثیر سلول های T-47D، LLC، Meth-A و Sarcoma 180. کاهش سطح پروتئین CDK2، CDK6، p-Rb، چرخه D1 و c-Myc در سلول های MCF7. مهار فعالیت علیه توپوایزومرازهای I و II α و ترویج آپوپتوز |
هریسیم
قارچ دیگری که در بیماری های خودایمنی استفاده می شود، هریسیم است. اثر شفابخش خاصی بر مخاط معده و روده دارد و برای کولیت اولسراتیو و بیماری کرون توصیه می شود. مطالعات همچنین نشان داده است که هریسیوم باعث تحریک ساخت غلاف میلین اعصاب می شود. این خواص می تواند در درمان ام اس بسیار مفید باشد.
تاثیر شیتاکه روی بیماری های خودایمنی
در بیماریهای خودایمنی روماتیسمی، شیتاکه به دلیل تأثیر مثبت آن بر مفاصل ارزشمند است. بسته به اینکه کدام بیماری خودایمنی درگیر است یا کدام اندام تحت تاثیر قرار گرفته است، می توان از قارچ های دیگر نیز برای درمان استفاده کرد.
منابع :
- Mushroom immunomodulators: unique molecules with unlimited applications https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24125745/
- Immunomodulatory Effects of Edible and Medicinal Mushrooms and Their Bioactive Immunoregulatory Products
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/- Immunomodulatory Effects of Edible and Medicinal Mushrooms and Their Bioactive Immunoregulatory Products
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7712035/- https://mykotroph.de/autoimmunerkrankungen/